‘Daha Bebek, Ne Anlar’ Demeyin! Erken Okuryazarlık Bebeklik Döneminden Başlıyor

Beyin gelişiminin yüzde 80’inden fazlasının hayatın birinci 3 yılında oluştuğunu belirten uzmanlar, 5 yaş altı çocukların kaliteli okul öncesi eğitime erişimleri ve tüm çocukların okullaşma oranlarının arttırılmasının kıymetine dikkat çekiyor. Çocuk Gelişimi Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, çocukların erken yaşlarda kitap ile tanışmasının, okul başarısı ve erken okuryazarlık marifetleri için kıymetli olduğuna vurgu yapıyor. Bebeklikte kitap tutmanın dahi okula hazırlık olduğunu tabir eden Gülaldı, bebeklik periyodunu bilgi ve marifetlerin kazanıldığı kıymetli bir devir olarak tanımlıyor. 

Üsküdar Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, çocuklarda kitap okuma alışkanlığı ve kitap seçimi konusunda bilgi verdi.

Beyin gelişiminin yüzde 80’i birinci 3 yılda oluşuyor…

Beyin gelişiminin yüzde 80’inden fazlasının hayatın birinci 3 yılında oluştuğunu ve bu devirdeki tecrübelerin, beynin gelişimini kıymetli ölçüde etkilediğini söz eden Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, hayatın bu pahalı yıllarında ebeveynlerin ve bakım verenlerin çocukların gelişimini desteklemelerinin en düzgün yollarından birinin birlikte kitap okumak olduğunu vurguladı.

Bebeklikte kitap tutma bile okula hazırlıyor…

Kitap okuma ve kitaplarla tanışmanın bebeklik periyodundan itibaren çocuklara lisan açısından varlıklı tecrübeler sunduğunu lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, “Dil açısından güçlü etkileşimlerde bulunmak çocukların irtibat maharetleri ve olumlu toplumsal münasebetleri geliştirmelerine, ebeveyn-çocuk irtibatına, akademik başarısına ve erken okur yazarlığın desteklenmesine yardımcı olur. Bu maharetlerin hepsi okulda ve ömürde muvaffakiyet için kritik değere sahip.  Basit bir kitap tutma aksiyonu bile bebeklikten itibaren okula hazır oluş durumunu dayanaklar.” diye söz etti.

Duyguları manaya ve söz etme maharetleri de kazanıyorlar

Birleşmiş Milletlerin yayınladığı 2030 Sürdürülebilir Kalkınma amaçları ortasında 5 yaş altı çocukların kaliteli okul öncesi eğitimine erişmeleri ve tüm çocukların okullaşma oranlarının arttırılmasının bulunduğunu anlatan Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, şöyle devam etti:

“Bu gayeyle çocukların erken yaşlarda kitap ile tanışması, okula başarısı ve erken okuryazarlık marifetleri için öneriliyor. Erken okuryazarlık bebeklik periyodundan başlayan, okuryazarlığa ait bilgi ve marifetlerin kazanıldığı bir gelişimsel süreç olarak tanımlanıyor. Erken periyotta kitapla tanışan çocuklar okur üzere yapma, yazı tarafını manaya, lisan bilgisi ve fonolojik farkındalık, hikaye dinleme, manaya ve anlatma, empati kurma, hisleri manaya, hisleri tabir etme üzere marifetleri kazanıyor.”

Çocuğa uygun kitap seçilmeli

Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, ebeveynlere çocuklarıyla birlikte kitap okumalarını önerirken, çocuğun gelişim seviyesine uygun ve çocuğun ilgisini çekecek kitaplar olmasına dikkat edilmesi gerektiğini de söyledi.

Gelişimsel düzeylerine uygun olmayan kitapların çocukların ilgisini çekmeyeceğini, eğlenceli ve eğitici olması beklenen kitabı okumanın sıkıcı bir duruma dönüşebileceğini kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, şunları da kaydetti:

“Günümüzde çocuk kitapları öykü, şiir, masal, bulmaca, alıştırma üzere çeşitli içeriklerde, kalın kartlar, plastik, kumaş, bol fotoğraflı, hareketli üzere çeşitli fizikî yapılarda, davranış ve hislere yönelik kitaplar, eğitici, eğlendirici, yaratıcı ve neredeyse bebeklik devrinden başlayarak geniş bir yelpazede bulunuyor.”

Yaşlara nazaran kitap seçimi nasıl olmalı?

Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, yaşlara nazaran kitap seçiminin nasıl olması gerektiğini de şöyle sıraladı:

“Bebeklikten itibaren çocuklara fotoğraflı kartlar görme alanı içerisinde gösterilerek kitaplarla birinci tanışması sağlanabilir. Fotoğraflar yalın olmalı, karmaşık olmamalı. Canlı ve kontrast renkler bebeğin ilgisini çeker. 6 – 18 ay ortasındaki bebek ve çocuklar bu periyotta çevreyi keşfetmekle meşgul olduklarından kitapları da oyuncak üzere görürler ve yere atarak, vurarak, ağzına alarak keşfetme davranışları gösterirler. Bu nedenle bebeklere kalın kartlardan, farklı dokularda kumaşlardan yapılmış küçük boyutlardaki kitaplar önerilir. Bu devirde sesli kitaplar, masal okuyan, müzik söyleyen kitaplar yerine yetişkinin mimiklerini ve farklı ses tonlarını kullanacağı biçimde müzikler ve tekerlemelerle kitap okuması önerilir. 24-36 aydan sonra çocuklar kitaplardaki fotoğrafları tanıma, gösterme, yorumlama üzere maharetleri kazanmaya başlarlar. Bu devirde daha büyük boyutlarda bol fotoğraflı öyküler epey ilgi cazibeli olur.”

Aşırıya kaçmak çocuğun öteki öğrenme fırsatlarından yoksun kalmasına neden olabilir

Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı daha sonraki yıllarda ise çocukların ilgi ve marifetlerine yönelik kitaplar seçilirken, içeriğinin çocuğun dünyası ile uyumlu olmasına, kültürel, kozmik ve ahlaki kıymetlere uygun olmasına, lisan açısından anlaşılır, güçlü bir lisan yapısı ve düzgün sözlerin olmasına dikkat edilmesi gerektiğini vurguladı.

Çocuğun ilgi alanını bilmenin kitap seçiminde değerli olduğunu da kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, “Çocuğun kitap seçim sürecine katılmasına müsaade vermek, onun kendi ilgi alanlarına ve tercihlerine daha fazla sahip olmasını sağlar. Kitap alışverişine birlikte gitmek, çocuğunuzun kitap seçimine dahil olmasına yardımcı olabilir.” dedi.

Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, kitap okuma konusunda da çoka kaçma ve baskı yapmanın bir kadro olumsuz durumlara yol açabileceğini söz ederek, “Her ne kadar kitap okuma, çocukların lisan gelişimi, düşünme marifetleri, hayal gücü ve genel bilgi birikimi için son derece yararlı bir alışkanlık olsa da başka aktivitelerle dengelenmesi gerekir. Aksi takdirde daima kitap okumak, çocuğun toplumsal etkileşimlerden, fizikî aktivitelerden yahut öteki öğrenme fırsatlarından yoksun kalmasına neden olabilir.” biçiminde kelamlarını tamamladı. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı